کشورهای اروپایی و ایالات متحده طی سال‌های اخیر حرکت کند اما پیوسته‌ای به سمت فراهم آوردن زیرساخت تسویه آنی آغاز کرده‌اند. ایالات متحده مدتی پیش از سرویس FedNow رونمایی کرد که بخشی از زیرساخت تسویه آنی به شمار می‌رود و متخصصین حوزه بانکداری انتظار دارند تاثیر زیادی بر نحوه کارکرد بازار مالی این کشور داشته باشد. اما این گذر به تسویه آنی آسان نیست و برای بانک‌ها مشکلاتی را ایجاد می‌کند.

گذر به سوی تسویه آنی

ریچارد دیر (Richard Dear)، مدیر توسعه بازار شرکت Icon Solutions (یک شرکت فعال در حوزه راهکارهای مالی و بانکی)، معتقد است گذر به تسویه آنی باید با دقت و به درستی انجام شود. وی در این باره گفته: 

«تسویه آنی قرار است زیربنای اقتصاد API را تشکیل داده و بانک‌ها را متحول کند».

بدون شک بانک‌ها در این مسیر با چالش‌های مختلفی مواجه‌اند، از جمله:

• چطور به سرعت وارد بازار شوند
• چطور محصولات و سرویس‌های جدید را طوری توسعه دهند که روی زیرساخت تسویه آنی قابل ارائه باشند (چرا که تسویه آنی به گزینه پیش‌فرض پرداخت تبدیل می‌شود).
• چطور با چالش‌های ارائه خدمات آنی به صورت ۲۴ ساعته و در تمامی روزهای سال مواجه شوند

رویکردهای تسویه آنی

بنابراین تاثیر تسویه آنی بر بانک‌ها تا حد زیادی به رویکردی که هر بانک در پیش می‌گیرد بستگی دارد. به طور کلی برای هم‌گام‌سازی با تسویه آنی بانک‌ها یکی از سه رویکرد زیر را در پیش می‌گیرند:

• به‌روزرسانی سیستم‌های فعلی که تاثیر زیادی بر زیرساخت‌های داخلی بانک گذاشته و به دلیل ضعف در مستندسازی، نبود تخصص و منابع کافی و قدیمی بودن سیستم‌ها با مشکلات عدیده‌ای همراه خواهد بود.
• پیاده‌سازی یک هاب عمومی تسویه که این رویکرد نیز مشکلات خاص خود را دارد. چنین پروژه‌هایی به دلیل عدم تامین نیازمندی‌های کسب‌وکاری در کل چندان موفق نیستند. 
• طراحی و توسعه یک سیستم تسویه آنی اختصاصی و عدم تغییر در زیرساخت‌های فعلی تا حد امکان که چالش‌های بالا را نداشته و تاثیر محدودی بر عملیات‌های بانک دارد.

پیاده‌سازی کارآمد و موثر تسویه آنی

یکی از مسائلی که بانک‌ها در اروپا با آن مواجه‌اند، پیاده‌سازی موثر سیستم تسویه آنی و مطابقت با آن با قوانین نظارتی مثل بخشنامه PSD2 است. برای رسیدن به این مقصود باید ابتدا ببینیم که سیستم تسویه آنی قرار است با چه سیستم‌های دیگری (نظیر سیستم مبارزه با پولشویی، دسترسی به حساب‌ها و…) در بک‌اند تعامل داشته باشد. پس از مشخص شدن فرایند و نحوه تعامل، سیستم باید طوری طراحی شود که تا حد امکان از رویه‌ها و استانداردهای سیستم‌های قدیمی پیروی کرده و با آن‌ها سازگار باشد. به این ترتیب مقدار تغییرات مورد نیاز تا حد امکان کاهش پیدا کرده و تاثیر آن بر عملیات‌های بانکی نامحسوس خواهد بود.

گام دوم تهیه گردش کار و رویه‌های تسویه به صورتی است که با نیازمندی‌های هر بانک سازگار باشد. یکی از راهکارهای موثر برای رسیدن به این مقصود توسعه مبتنی بر کسب‌و‌کار است که به قسمت‌های مختلف بانک از جمله کسب‌و‌کاری و فناوری اطلاعات اجازه می‌دهد تا در یک زمان روی یک مسئله تمرکز کرده و احتمال بدفهمی و بروز خطا را کاهش می‌دهد.

نکته بعدی که باید در نظر داشت این است که بسیاری از بانک‌ها با زیرساخت فعلی خود قابلیت ارائه خدمات آنی ۲۴ ساعته را ندارند. برای حل این چالش باید از ترکیبی از راهکارهای مختلف نظیر پردازش ایستاده استفاده کرد تا بک‌اند سیستم‌ها تحت فشار قرار نگیرند.

در آخر نیز برای مطابقت با قوانین PSD2 به یک معماری بانکداری باز آنی سراسری نیاز است. پیاده‌سازی این معماری بدون همکاری نزدیک بین بانک ها و نهادها ناظر و قانون‌گذار ممکن نیست و انتظار می‌رود با تقویت تلاش‌ها و تسهیل دسترسی به نهادهای ناظر در هر کشور، این فرایند سریع‌تر اتفاق بیفتد.

تاثیر PSD2 و قوانین نظارتی بر پیاده‌سازی سیستم تسویه آنی

این موضوع را می‌توان از دو جنبه نگاه کرد. اول این که تاثیر تسویه آنی و بانکداری باز بر زیرساخت‌های داخلی بانک ها چگونه است. برای پاسخ به این سوال باید چند نکته را در نظر بگیریم. اول این که اگر بانک‌ها در این مسیر قدم برندارند، چطور می‌توانند با فینتک‌ها و غول‌های فناوری نظیر اپل و گوگل رقابت کنند؟ بنابراین منطقی است که بانک‌ها مانند این شرکت‌ها از فناوری‌های نوین مانند APIها و نرم‌افزارهای متن‌باز بهره ببرند. 

نکته دوم ایجاد امکان تغییرات سریع است. بازار مالی بسیار پویا بوده و نیاز مشتریان به سرعت در حال رشد است. بنابراین باید نحوه توسعه سرویس‌ها و محصولات جدید طوری که با نیازهای بازار هم‌گام باشد را مشخص کرد.

نکته سوم ورود سریع به بازار است. برای تحقق این امر بانک‌ها باید در راهکار خود از تخصص و تجربه‌های سایر بازارها نیز بهره ببرند. این امر تنها با همکاری سایر بانک‌ها و استفاده از مشاوره متخصصین بازارهای مختلف ممکن است.

جنبه دوم تاثیر PSD2 بر حجم پرداخت‌های کارتی و تسویه آنی است. بخشنامه PSD2 چارچوبی برای بانکداری باز معین می‌کند که با تحقق آن بانک‌ها و کسب‌و‌کارها وجهه جدیدی از خدمات جهانی را تجربه می‌کنند و برای آمادگی پاسخگویی به این موضوع باید بر اساس داده‌های قبلی و ترندهای بازار، پیش‌بینی‌های سه ساله، پنج ساله و ۱۰ ساله برای حجم تقاضای پرداخت با کارت و تسویه آنی داشته باشند. 

مسیر سخت اما پربار

تسویه آنی آینده پرداخت است. بانک‌ها با این علم به این موضوع فعالیت‌های خود برای آماده‌سازی زیرساخت‌های کلی تسویه آنی را آغاز کرده‌اند. البته این مسیر بدون شک با چالش های گوناگونی همراه خواهد بود اما بخشنامه‌هایی نظیر PSD2 می‌توانند فرایند گذر به تسویه آنی را تسریع کرده و اقتصاد API را به طور چشمگیری دچار تغییر کنند. تنها سوالی که باقی می‌ماند این است که چه زمانی زیرساخت تسویه آنی محقق می‌شود؟